Fietskennis en fietswetenschap
André Pettinga (Cyclemotions) was een van de prominente deelnemers aan het kenniscafé ’Het beste uit de Cycling Research Board’ (januari 2023) en deelde met de Fietscommunity zijn persoonlijke terugblik, waarin hij reflecteert op fietskennis, fietswetenschap, fietskennis, fietskunde en fietsdata. En de rol in dit verband van de betrokken communities.
Wat is precies het verschil tussen fietskennis en fietswetenschap?
Ik heb genoten van het Kenniscafé Fiets & Wetenschap, dat staat voorop. Medio juni 2022 luidde de titel ”Update Wetenschappelijk Fietsonderzoek”. Is er een verschil? In zekere zin wel, want deze keer werd het aangekondigd als ’het beste uit de Cycling Research Board’ (CRB) en het mogelijkerwijs onderbrengen van de Fietscommunity in de Dutch Cycling Embassy (DCE). Dat laatste kwam niet echt uit de verf. Jammer, en ook lastig want de DCE heeft een bredere scope dan de FC (had & heeft). Dit is nog wel punt van aandacht. Met DCE, Fietsberaad en FC is er feitelijk sprake van 3 Nederlandse fietscommunities; wat een weelde!
Ik heb geen scherp beeld gekregen van het huidige fietswetenschappelijke onderzoek in ons eigen land, behalve dan het prima verhaal van Mario Boot. Is het echt zo beperkt als in het debat werd geconcludeerd? En is in de CRB vooral academisch verantwoord / doctoraal onderzoek aan snee en niet zozeer verzamelen van praktische kennis? De vijf niveaus in de matrix in de kennisbank (onderzoeksbank?) van de FC (2015-2020) vind ik dan ook veel bruikbaarder.
In mijn beleving is er juist veel onderzoek in Nederland naar alles wat met veilig, vlot en comfortabel fietsen te maken heeft. Dat onderzoek wordt vooral gepubliceerd en besproken in het kader van het CROW-Fietsberaad. Al dan niet in combinatie agendavorming via Tour de Force. Wat ik bij o.a. CROW-Fietsberaad te weten kom aan praktijkkennis is ‘wetenschappelijk verantwoord’ onderzocht en ’wetenschappelijk correct’ gepubliceerd, d.w.z. verifieerbaar en herhaalbaar.
Wat is precies het verschil tussen fietskennis en fietswetenschap? Bij mijn weten leidt wetenschap meestal tot weetcijfers, de onderzoeksactiviteit is het highlighten (een ambitie tot verklaren) van fietsverschijnselen; de context zichtbaar maken en veranderingen/ontwikkelingen aantonen. Vooroordelen aangetoond, doorgeprikt. Soms leuk om te weten, soms ook politiek-bestuurlijk van belang.
Voor mijn werk als adviseur en fietsgids is het van belang als er OOK werkcijfers uit de onderzoeksactiviteiten tevoorschijn komen. Pragmatische getallen waarmee het fietsvak, de fietskunde beoefend kunnen worden, zodat voorstellen voor verbeteringen zo hard mogelijk (becijferd) onderbouwd kunnen worden.
Een voorbeeld. We dachten lang (en beweerden dat ook steeds) dat iedereen in Nederland fietst Totdat bleek dat dit niet het geval is. Dankzij sociaal-maatschappelijk onderzoek weten we inmiddels waarom niet. Bij de evaluatie van het experimentele fietsnetwerk Delft (jaren ’80) vroegen we Werner Brög (SocialData, München) om met diepte-interviews uit te zoeken waarom inwoners van Delft NIET fietsten en specifiek welke motieven hierbij een rol speelden om bepaalde fietsritten juist niet te maken. Anno 2023 weten we door middel van praktische experimenten steeds beter hoe dat aan te pakken.
Nog een ander voorbeeld, de vraag of leuningen op fietsbruggen hoog genoeg zouden zijn om erover heen vallen te voorkomen. We dachten namelijk lang dat de gebruikelijke hoogtemaat correct was, maar die maat was te laag. Voor die maat bleek nota bene geen wetenschappelijk (verantwoorde) onderbouwing te bestaan. De toegepaste maat berustte op gezond verstand uit het verleden. Na een goed theoretisch debat en pragmatische analyse op basis van praktijkcijfers is de minimale leuninghoogte inmiddels in de handboeken hoger geworden.
Het lijkt mij van belang om het verband tussen fietskunde en fietswetenschap verder uit te diepen.
Verantwoording
De Fietscommunity (2013-2024) was een project om fietskennis te versterken en te delen. De Fietscommunity werkte onder auspiciën van Platform31 (2013-2021) en de Dutch Cycling Embassy (2022-2024). Het archief van de Fietscommunity wordt sinds 2025 gehost door Favas.net en beheerd door RVDB Urban Planning.
Informatie over de archivering:
robvanderbijl@favas.net
De Cycling Community en Favas.net hebben er alles aan gedaan om de makers van externe afbeeldingen en foto’s te traceren. Alle teksten en afbeeldingen © 2013-2025 Favas.net / RVDB Urban Planning.